CNC Takım Tutucu Tipleri Nelerdir?

CNC Takım Tutucu Tipleri Nelerdir?

Talaşlı imalat sektöründe, CNC tezgâhlarda, takımları iş miline sağlıklı, kontrollü ve kolay bir şekilde bağlamamızı sağlayan araçlara takım tutucular denir. Takım tutucular;

• işlenecek malzemeye
• kullanılacak takıma
• tezgâhların yapısına göre değişmektedir.

CNC işleme merkezlerinde tezgâhın ve takımların verimli çalışması için tutucu seçimi önemlidir. Tutucuların sıkma mukavemeti yüksek, balans ayarı yapılmış ve salgı olmamalıdır. Aksi takdirde istediğimiz işleme yüzey kalitesi ve kesme verimini alamayız.

Takım tutucular, CNC tezgâhın iş miline, takım tutucuların oturma şekillerine göre farklı tiplerde üretilmektedirler. Tezgâhların üretildikleri yere göre farklı standartlarda tutucular vardır. Tutucu seçerken tutucuların oturacağı mors konik sistemine ve tezgâh milinin yuvasına uygun olmalıdır. Ayrıca bu alandaki imalatçı firmaların ürün ve katalogları incelenmeli, içeriğindeki kodlamaları ve sistemleri çok iyi bilinmelidir.

İmalatta farklı tiplerde tutucular kullanılmakta olup en yaygın CNC takım tutucu tipleri arasında pens takım tutucular ve veldon takım tutucular bulunmaktadır. İşleme hassasiyeti yüksek ve vibrasyonun düşük olması gereken yerlerde ısıtmalı (shrink) takım tutucular ve hidrolik takım tutucular kullanılmaktadır. Yüksek devirli kesimlerde, high speed özellikli takımlarda ise rulmanlı (bilyalı) takım tutucular tercih edilir.

Pens Takım Tutucular

Pens takım tutucular, hem ucuz hem de kolay sökülüp bağlanabildiği için en çok kullanılan tutucu tipidir. Pensler vasıtasıyla takımlara bağlanır. Pensler, bağlayacağımız takım çaplarına göre değişir. Uygun çaptaki pens, pens tutucu içine yerleştirilir ve takım boyu ayarlandıktan sonra pens anahtarı ile sıkılarak pense sabitlenir. Takımları bağlarken doğru pens kullandığımızdan emin olmalıyız. Aksi takdirde takımda oynama, içeri kaçma gibi sorunlarla karşılaşabiliriz.

Pens takım tutucularda, penslerdeki boşluklardan dolayı soğutma etkili olmadığından dolayı içten soğutma için kullanıma uygun değildirler. Kılavuz takımlarında esneme yapmadıkları için çok kullanılmaz. Yüksek devirli kesimlerde önerilmez. Hassasiyetleri düşük olduğu için çoğunlukla kaba işlemelerde ve delik işlemlerinde kullanılır.

Veldon Takım Tutucular

Sektörde en çok kullanılan diğer takım tutucular da veldon takım tutuculardır. İmbus vida ile sıkılarak takımlar doğrudan tutucuya bağlanır. Tutucuya bağlanacak takımın çentikli olması gerekir. Çentik baskısı sayesinde ağır talaşlarda oynama, salgılama riski ortadan kalkar. Normal saplı düz takımlar bağlanırsa, sağlıklı sıkma gerçekleşmez.

Pens tutucular gibi farklı çaplarda takım bağlanmaz. Her çap için ayrı tutucu gerekir. Bundan dolayı biraz daha az tercih edilir. Bu tutucular, pullstadtı uygun olduğu sürece içten soğutma işlemine uygundur.

Tutucu rijit olduğu için havuz boşaltmada, kaba işlemelerde ve hassas işlemelerde kullanımı tercih edilir.

Hidrolik Takım Tutucular

Standart konik şaftları ile CNC tezgâhlarına uyumlu tutuculardır. Silindirik saplı kesicilerin bağlanmasında özel pensleri kullanılır. Böylece bağlama ve çözme işlemleri hassas, seri ve kolay olarak yapılır. Silindirik saplı takımların bağlanmasında alyan anahtarla sıkma ve sökme işlemi yapılabilir.

Hidrolik takım tutucularda, kesici takımları daha sağlam sıkmak için basınçlı yağ deposu vardır. Takım tutucunun gövdesindeki ayar vidası ile sıkıştırmak için gereken basınç artırılabilir veya azaltılabilir. Bağlama kuvveti oluşturmak için yağ basıncını kullanan hidrolik pens tutucular, mekanik tutuculardan daha az iç parçaya sahiptir. Bu sayede daha ince kesitlidirler.

Hidrolik pens tutucular, düşük salgı özelliğine sahiptirler. Yüksek fener mili hızlarında etkili raybalama, delme ve hafif frezeleme yapabilmelerine rağmen ağır radyal yüklere karşı hassastırlar. Diğer tutuculara göre maliyetleri yüksektir.

Hassas talaşlı imalatta kullanılırlar. Delik genişletme, delik delme, frezeleme, kılavuz çekme gibi işlemlerde tercih edilir.

Isıtmalı (Shrink) Takım Tutucular

Metallerin ısıtılınca genleşmesi ve soğuyunca büzülmesi özelliğinden faydalanılarak üretilmişlerdir. Takımları sıkmak için termal genleşme prensibi kullanılır. Isıtıldıklarında kesicinin bağlandığı kısım genişler ve soğuduğunda da takımı 10.000 lbs basınçla sıkar. Özel takım bağlama makinesi ile sıkma ve sökme işlemleri yapılır. Söküp bağlamaları zordur ve zaman alır. Takım sıkma çap aralıkları düşük olduğundan her çap için tutucunun olması gerekir.

Shrink tutucular takım bağlandığında yekpare bir bütün gibidir. Bu yüzden hassas imalat işlemelerinde yaygın kullanılır. Takım sıkma ve sökme ömürleri vardır. Sürekli olarak ısıtılıp soğutulmaları, elastikiyetlerini kaybedip çatlamaya maruz kaldıkları için ömürleri sınırlıdır.

Havacılık, savunma sanayi, kalıp imalatı, otomotiv sektörleri ve makine yedek parçalarının hassas işlemeleri için uygun takım tutuculardır.

Rulmanlı (Bilyalı) Takım Tutucular

Yüksek devirli kesimlerde, high speed özellikli takımlarda kullanılır. Bu tutucular genellikle diğer takım tutucularına kıyasla daha büyüktür. Bu da tutucunun bazı parçalara ulaşmasını engelleyebilmektedir.

Pens ile veya direkt olarak tam çapta bağlanabilirler. İğneli rulman tipi, yüksek hassasiyette güçlü sıkma kuvveti ve yüksek radyal rijitlik imkanı sunar. İçten su vermeli kullanılabilirler.

Delik delme, frezeleme, kaba ve hassas baralamalarda tercih edilir. Çok iyi sıkma torkuna sahiptirler. Bu nedenle ağır kaba ve zor kesimler için de kullanılırlar.